راهنمای جامع روش نمونه‌برداری Hg NIOSH-6002: ارزیابی دقیق جیوه در محیط کار

تاریخ انتشار : 2025/09/03

جیوه (Hg) یکی از فلزات سنگین است که به دلیل سمیت بالا و اثرات مخربش بر سلامت انسان و محیط زیست، همواره مورد توجه ویژه قرار گرفته است. در محیط‌های صنعتی و آزمایشگاهی، قرار گرفتن در معرض بخارات جیوه می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی کارکنان ایجاد کند. به همین دلیل، روش‌های استاندارد و معتبر برای پایش و اندازه‌گیری غلظت جیوه در هوا ضروری است. یکی از این روش‌های کلیدی، روش NIOSH-6002 است که توسط موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا (NIOSH) تدوین شده است.

در این مقاله، به بررسی جامع روش نمونه‌برداری Hg NIOSH-6002 می‌پردازیم و جنبه‌های مختلف آن را روشن می‌کنیم.

روش NIOSH-6002 چیست؟

روش NIOSH-6002 یک روش نمونه‌برداری و تجزیه و تحلیل کمی برای تعیین غلظت جیوه (به صورت بخار) در هوای محیط کار است. این روش بر اساس جمع‌آوری نمونه‌های هوا بر روی یک جاذب جامد و سپس تجزیه و تحلیل آن‌ها با استفاده از تکنیک‌های حساس مانند جذب اتمی (Atomic Absorption Spectrometry – AAS) یا جذب اتمی بخار سرد (Cold Vapor Atomic Absorption Spectrometry – CVAAS) استوار است.

چرا این روش اهمیت دارد؟

• ارزیابی ریسک: این روش به کارفرمایان و متخصصان بهداشت حرفه‌ای کمک می‌کند تا میزان قرار گرفتن کارکنان در معرض جیوه را به دقت ارزیابی کرده و ریسک‌های بهداشتی مرتبط را شناسایی کنند.
• کنترل مؤثر: با دانستن غلظت جیوه در هوا، می‌توان اقدامات کنترلی مناسب مانند بهبود تهویه، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی و اصلاح فرآیندهای کاری را به‌طور مؤثرتری اجرا کرد.
• انطباق با استانداردها: نتایج حاصل از این روش به اطمینان از رعایت حدود مجاز مواجهه شغلی (Occupational Exposure Limits – OELs) که توسط سازمان‌های نظارتی تعیین شده‌اند، کمک می‌کند.

اصول روش نمونه‌برداری Hg NIOSH-6002

1. نمونه‌برداری هوا: در این مرحله، حجم مشخصی از هوا از طریق یک پمپ نمونه‌برداری با جریان ثابت از روی یک جاذب (معمولاً یک ستون حاوی مواد جاذب مخصوص جیوه مانند کربن فعال یا تیتانیوم دی‌اکسید پوشش داده شده) عبور داده می‌شود. جیوه موجود در هوا بر روی این جاذب به دام می‌افتد.
2. آماده‌سازی نمونه: پس از اتمام نمونه‌برداری، جاذب‌ها به آزمایشگاه منتقل می‌شوند. در آنجا، جیوه جذب شده از جاذب استخراج شده و به شکلی آماده برای تجزیه و تحلیل درمی‌آید. این مرحله معمولاً شامل واکنش شیمیایی برای تبدیل جیوه به فرم قابل اندازه‌گیری (مانند بخار جیوه) است.
3. تجزیه و تحلیل: نمونه آماده شده سپس با استفاده از دستگاه‌هایی مانند CVAAS یا AAS تجزیه و تحلیل می‌شود. این دستگاه‌ها با اندازه‌گیری جذب یا انتشار نور توسط اتم‌های جیوه، غلظت دقیق آن را در نمونه تعیین می‌کنند.

تجهیزات کلیدی مورد نیاز

• پمپ نمونه‌برداری شخصی یا منطقه‌ای: با قابلیت تنظیم و حفظ جریان ثابت هوا.
• جاذب‌های جیوه: مانند لوله‌های حاوی کربن فعال یا مواد مشابه که برای جذب بخار جیوه طراحی شده‌اند.
• دستگاه تجزیه و تحلیل: مانند CVAAS یا AAS.
• مواد شیمیایی و معرف‌ها: برای آماده‌سازی نمونه و کالیبراسیون دستگاه.
• تجهیزات حفاظت فردی (PPE): شامل دستکش، عینک ایمنی و در صورت لزوم، ماسک تنفسی مناسب.

مراحل اجرای نمونه‌برداری

1. برنامه‌ریزی: تعیین نقاط و زمان نمونه‌برداری بر اساس ارزیابی اولیه ریسک و شناسایی منابع احتمالی انتشار جیوه.
2. آماده‌سازی تجهیزات: اطمینان از عملکرد صحیح پمپ نمونه‌برداری، صحت کالیبراسیون جاذب‌ها و آماده بودن تجهیزات لازم.
3. نمونه‌برداری در محل: اتصال پمپ به جاذب و قرار دادن آن در نقطه مورد نظر. تنظیم جریان و زمان نمونه‌برداری بر اساس پروتکل NIOSH-6002. ثبت دقیق اطلاعات مربوط به نمونه‌برداری (زمان، مکان، جریان پمپ، حجم هوا و غیره).
4. انتقال نمونه: بسته‌بندی و انتقال ایمن جاذب‌های نمونه‌برداری شده به آزمایشگاه.
5. تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی: انجام مراحل استخراج و تجزیه و تحلیل طبق دستورالعمل‌های دقیق NIOSH.
6. گزارش‌دهی: ارائه نتایج تجزیه و تحلیل و مقایسه آن‌ها با حدود مجاز مواجهه شغلی.

نکات مهم و ملاحظات

• کیفیت جاذب: استفاده از جاذب‌های معتبر و با کیفیت بالا برای اطمینان از دقت نمونه‌برداری حیاتی است.
• کالیبراسیون: کالیبراسیون منظم پمپ‌های نمونه‌برداری و دستگاه‌های تجزیه و تحلیل برای دستیابی به نتایج دقیق ضروری است.
• شرایط محیطی: عواملی مانند دما و رطوبت می‌توانند بر عملکرد پمپ‌ها و فرآیند نمونه‌برداری تأثیر بگذارند.
• تداخلات: برخی مواد شیمیایی موجود در هوا ممکن است با جیوه تداخل ایجاد کرده و بر نتایج تجزیه و تحلیل تأثیر بگذارند. روش NIOSH-6002 معمولاً راهکارهایی برای به حداقل رساندن این تداخلات ارائه می‌دهد.
• حمل و نقل و نگهداری: نمونه‌ها باید در شرایط مناسب و مطابق با دستورالعمل‌های NIOSH برای جلوگیری از اتلاف یا آلودگی احتمالی نگهداری و حمل شوند.

نتیجه‌گیری

روش NIOSH-6002 یک ابزار حیاتی برای پایش بهداشت شغلی در صنایعی است که با جیوه سروکار دارند. با اجرای دقیق این روش، می‌توان محیط‌های کاری ایمن‌تر را برای کارکنان فراهم کرد و از سلامت آن‌ها در برابر اثرات مخرب جیوه محافظت نمود.

حجم کل نمونه: با توجه به محدوده جریان، حجم کل هوایی که در طول یک دوره نمونه‌برداری (مثلاً ۸ ساعت) جمع‌آوری می‌شود، می‌تواند متغیر باشد. این حجم معمولاً بین ۲۴۰ تا ۴۸۰ لیتر (در جریان ۰.۵ تا ۱ لیتر در دقیقه) خواهد بود.

پیشنهاد ما برای این شیوه نمونه برداری استفاده از دستگاه PLM میباشد.

برای خرید این دستگاه با شماره 02122368753 تماس حاصل فرمایید.