همه چیز درباره دودهای فلزی (CuMnCrMoCdNiVFeZn) – راهنمای ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OSHA-121)
تاریخ انتشار : 2025/08/18
در محیط‌های صنعتی، به‌ویژه آن‌هایی که شامل فرآیندهای جوشکاری، برش فلزات، ریخته‌گری، یا عملیات حرارتی هستند، مواجهه با دودهای فلزی یک نگرانی جدی برای سلامت و ایمنی کارگران محسوب می‌شود. این دودها، ذرات ریز جامد یا مایعی هستند که از بخار شدن فلزات یا ترکیبات آن‌ها و سپس متراکم شدن مجدد آن‌ها در هوا ایجاد می‌شوند. در این مقاله، به طور خاص بر روی ترکیبات فلزی که در استاندارد OSHA-121 به آن‌ها اشاره شده است (شامل مس (Cu)، منگنز (Mn)، کروم (Cr)، مولیبدن (Mo)، کادمیم (Cd)، نیکل (Ni)، وانادیوم (V)، آهن (Fe)، و روی (Zn)) تمرکز می‌کنیم و الزامات و راهنمایی‌های سازمان ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) را بررسی خواهیم کرد.
دودهای فلزی چیستند و چگونه ایجاد می‌شوند؟
دودهای فلزی زمانی تشکیل می‌شوند که فلزات در دماهای بالا ذوب شده و سپس بخار آن‌ها در مجاورت هوای سردتر به سرعت سرد شده و به صورت ذرات بسیار ریز جامد یا مایع در می‌آید. این ذرات می‌توانند بسته به نوع فلز و فرآیند، اندازه‌ای در حد میکرومتر داشته باشند و به راحتی توسط سیستم تنفسی استنشاق شوند.
فرآیندهای رایج تولیدکننده دودهای فلزی عبارتند از:
- جوشکاری و برش فلزات: این فرآیندها دمای بسیار بالایی ایجاد می‌کنند و می‌توانند انواع فلزات و پوشش‌های آن‌ها را تبخیر کنند.
- ریخته‌گری و ذوب فلزات: فرآیندهای ذوب و ریخته‌گری مستقیماً با فلزات مذاب سروکار دارند.
- عملیات حرارتی و آبکاری: برخی از این فرآیندها نیز می‌توانند باعث تبخیر یا تشکیل دودهای فلزی شوند.
- عملیات سنباده‌زنی و پرداخت‌کاری: این فعالیت‌ها نیز می‌توانند ذرات فلزی را به هوا آزاد کنند.
فلزات خاص و خطرات مرتبط با آن‌ها (مرتبط با OSHA-121)
استاندارد OSHA-121 به چندین فلز مهم که در محیط‌های کاری رایج هستند و هر کدام خطرات بالقوه خاص خود را دارند، اشاره می‌کند:
- مس (Cu): استنشاق دودهای مسی می‌تواند باعث “تب بخارات فلزی” شود که علائمی شبیه آنفولانزا دارد (تب، لرز، درد عضلانی).
- منگنز (Mn): مواجهه طولانی‌مدت و بالا با دودهای منگنز می‌تواند منجر به مشکلات عصبی جدی، شبیه به پارکینسون، شود که به آن “منگانیسم” می‌گویند. این علائم شامل لرزش، سفتی عضلات و مشکلات تعادلی است.
- کروم (Cr): به خصوص کروم شش‌والانسی (Cr VI) که در فرآیندهای مانند آبکاری کروم و جوشکاری فولاد ضد زنگ وجود دارد، بسیار خطرناک است. این ماده سرطان‌زا است و می‌تواند باعث مشکلات تنفسی، زخم در بینی و حتی سوراخ شدن تیغه بینی شود.
- مولیبدن (Mo): در مقادیر بالا می‌تواند باعث سرفه، گلودرد و تحریک راه‌های تنفسی شود.
- کادمیم (Cd): یکی از سمی‌ترین فلزات است که حتی در غلظت‌های پایین نیز بسیار خطرناک است. استنشاق آن می‌تواند باعث آسیب شدید ریوی، نارسایی کلیه و سرطان ریه شود.
- نیکل (Ni): مواجهه با دودهای نیکل، به‌ویژه در اشکال خاص، می‌تواند باعث آسم، التهاب مجاری تنفسی و سرطان ریه شود.
- وانادیوم (V): استنشاق دودهای وانادیوم می‌تواند باعث مشکلات تنفسی مانند برونشیت و ادم ریوی شود.
- آهن (Fe): در غلظت‌های بالا می‌تواند باعث تحریک راه‌های تنفسی و “تب بخارات فلزی” شود.
- روی (Zn): مانند مس، دودهای روی نیز می‌توانند باعث “تب بخارات فلزی” شوند.
استاندارد OSHA-121: الزامات و راهنمایی‌ها
سازمان ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) برای محافظت از کارگران در برابر این خطرات، استانداردهایی را تعیین کرده است. اگرچه “OSHA-121” به طور مستقیم به عنوان یک استاندارد مجزا برای تمامی این فلزات شناخته نمی‌شود، اما OSHA مجموعه‌ای از استانداردها برای حد مجاز مواجهه شغلی (PELs) برای هر یک از این فلزات به صورت جداگانه دارد. این PELs حداکثر غلظت مجاز یک ماده شیمیایی در هوای محل کار را در طول یک شیفت کاری استاندارد (معمولاً 8 ساعت) تعیین می‌کنند.
بخش‌های کلیدی استانداردهای OSHA که به این دودهای فلزی مربوط می‌شوند، شامل موارد زیر است:
- کنترل مواجهه:
- کنترل‌های مهندسی: اولویت اصلی با حذف یا کاهش منبع تولید دود است. این شامل استفاده از سیستم‌های تهویه موضعی (مانند هودهای مکنده در کنار دستگاه‌های جوشکاری)، تهویه عمومی، و طراحی فرآیندها به گونه‌ای است که کمترین میزان دود آزاد شود.
- روش‌های کاری ایمن: آموزش کارگران در مورد خطرات، استفاده صحیح از تجهیزات، و رعایت رویه‌های کاری ایمن.
- تجهیزات حفاظت فردی (PPE): در صورتی که کنترل‌های مهندسی کافی نباشند، استفاده از تجهیزات حفاظت تنفسی مناسب (مانند ماسک‌های تنفسی با فیلترهای مخصوص ذرات ریز و بخارات فلزی) و لباس‌های محافظ ضروری است.
- پایش هوا (Air Monitoring):
- انجام منظم آزمایشات هوا برای اندازه‌گیری غلظت دودهای فلزی در منطقه تنفسی کارگران. این کار به اطمینان از مؤثر بودن کنترل‌ها و رعایت PELs کمک می‌کند.
- آموزش کارگران:
- اطلاع‌رسانی کامل به کارگران در مورد خطرات مواد شیمیایی که با آن‌ها سروکار دارند، علائم مواجهه، و اقدامات لازم برای حفاظت از خودشان.
- مراقبت‌های پزشکی:
- در برخی موارد، بسته به نوع و میزان مواجهه، ممکن است نیاز به برنامه‌های پایش پزشکی منظم برای کارگران باشد تا اثرات احتمالی دودهای فلزی بر سلامتی آن‌ها زودتر تشخیص داده شود.
اقدامات پیشگیرانه و بهداشتی
برای تضمین ایمنی کارگران در مواجهه با دودهای فلزی، اقدامات زیر باید در اولویت قرار گیرند:
- شناسایی منابع دود: تشخیص دقیق فرآیندها و فلزاتی که دود تولید می‌کنند.
- ارزیابی ریسک: تعیین میزان مواجهه کارگران با دودهای فلزی.
- استفاده از تهویه مناسب: نصب و نگهداری صحیح هودهای مکنده و سیستم‌های تهویه.
- انتخاب روش‌های کاری ایمن: به‌کارگیری روش‌های جوشکاری یا برش که دود کمتری تولید می‌کنند.
- تأمین و استفاده صحیح از PPE: اطمینان از اینکه کارگران از ماسک‌ها و لباس‌های محافظ مناسب استفاده می‌کنند و نحوه استفاده صحیح از آن‌ها را می‌دانند.
- نظافت منظم محیط کار: تمیز کردن گرد و غبار و ذرات فلزی که ممکن است روی سطوح جمع شوند.
- آموزش مستمر: برگزاری دوره‌های آموزشی منظم برای کارکنان.
نتیجه‌گیری
مواجهه با دودهای فلزی، به‌ویژه آن‌هایی که در ترکیبات مس، منگنز، کروم، کادمیم، نیکل و سایر فلزات کلیدی ذکر شده در استانداردهای ایمنی شغلی یافت می‌شوند، خطرات جدی برای سلامتی کارگران به همراه دارد. رعایت دقیق استانداردهای OSHA، از جمله کنترل‌های مهندسی، روش‌های کاری ایمن، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مناسب، پایش هوا و آموزش کارگران، برای ایجاد یک محیط کاری ایمن و سالم ضروری است. با شناخت خطرات و به‌کارگیری اقدامات پیشگیرانه، می‌توانیم از سلامت نیروی کار خود محافظت کنیم.
نرخ جریان نمونه‌برداری: معمولاً در محدوده 2 تا 4 لیتر بر دقیقه (L/min) تنظیم می‌شود. این معادل 2000 تا 4000 میلی‌لیتر بر دقیقه (mL/min) است.
پیشنهاد ما برای این شیوه نمونه برداری استفاده از دستگاه PHM میباشد.
برای مشاوره و خرید این پمپ نمونه برداری فردی؛با شماره ثبت شده در وبسایت تماس حاصل فرمایید.
